Bilimsel Araştırmalarda Etik İhlali ve Nedenleri Nelerdir?
Bilimsel Araştırmalarda Etik İhlal ve Nedenleri Nelerdir?
Ahlak anlamında kullanılan “etik” sözcüğünden farklı olarak bilimsel araştırmalarda etik ihlal kavramı söz konusu olduğunda araştırmanın veri toplama, analiz etme, karşılaştırma, kıyaslama gibi aşamaları içinde barındıran bir süreç olduğu düşünüldüğünde, hakkaniyetli bir araştırma yapabilmek açısından akademik etik kavramı devreye girmektedir.
Dolayısıyla etik ihlal, bir araştırma kapsamında ya da araştırmalar sonucunda tamamlanan olguların yayınlanması aşamasında mevzuat, doktrin ve içtihatlara aykırı olarak yapılan eylem olarak tanımlanabilir.
Bilim ve Araştırma Etiği Nedir?
Bilimsel çalışmalara başlanmadan önce, planlama aşamasında, araştırmalar ve çalışmalar sırasında, çalışmalar tamamlanınca ve nihayet çalışmaların yayınlanma aşaması dahil olmak üzere uygulanması ve dikkat edilmesi gereken kuralları ortaya koyan davranış şekli bilim ve araştırma etiği olarak tanımlanabilir.
Etik İhlal Nedenleri Nelerdir?
Bireylere akademik yaşamlarının ilk yıllarında bilimsel araştırma eğitiminin ve disiplininin verilememesi bu tür davranışların nedeni olabilmektedir.
İkinci etken bireysel özelliklerle açıklanabilecek unsurları içermektedir. Bireylerin bir an önce yükselme, ün kazanma arzuları ve hırsları nedeniyle uydurma ve aşırma yapmaları bu grup içinde değerlendirilmektedir. Bu tür davranışların özellikle bilim kültürü ve araştırma etiği normlarının yeterince yerleşmediği toplumlarda görülmektedir.
Üçüncü etken bilimde niceliğin niteliğin önüne geçmesi olarak tanımlanabilir. Fazla sayıda yayın yapma ile bilimsel saygınlığın artacağı yanılgısı olarak açıklanan bu durum özellikle son yıllarda üniversitelerde yayın sayısının akademik yükseltmelerde ölçüt olması ile aynı araştırmayı parçalayarak ya da tekrar ederek farklı yerlerde yayımlamak gibi davranışların artmasına neden olmaktadır.
Son etken ise maddi nedenler olarak düşünebileceğimiz burs, proje veya sanayi desteğini kaybetme endişesiyle yapılan etik dışı davranışları kapsamaktadır.
Yapılan araştırmalar kopya çekme alışkanlığının da etik dışı davranış olduğunu, küçük yaşta kopya çekme alışkanlığı olan bir öğrencinin bu yolla sonuca ulaştığını görmesi, bu davranışı pekiştirerek ileri yaşlarında da “hazırcılık” düşüncesine yönelmesine neden olabileceğini göstermiştir. Dolayısyla kopya unsuru bir anlamda etik ihlellere temel oluşturuyor denilebilir (Özenç Uçak & Birinci, Bilimsel Etik ve İntihal, Türk Kütüphaneciliği 22, 2 (2008), 187-204).
Yayın etiği ihlallerinde kurumlar tarafından istenen savunmalarda yardımcı olmak üzere ayrıntılı olan ETİK KURUL SAVUNMA ÖRNEĞİ başlıklı yazıyı okuyabilirsiniz. Etik ihlallerin türleri cezaları ve farklı görünümleri için ise ETİK İHLAL NEDİR başlıklı yazıyı okuyabilirsiniz.
